Slechte gewoontes waarmee we ons eigen lichaam schade toebrengen, de meeste mensen hebben er last van, willen er mee stoppen maar het lukt ze maar niet. Vandaag ga ik meer vertellen over titillomanie oftewel een excoriatiestoornis oftewel het pathologisch kapot krabben van de huid. In de volksmond wordt dit een huidpulkstoornis genoemd.

Titillomanie is een stoornis in de impulscontrole. Een stoornis in de impulscontrole betekent dat je moeite hebt om een impuls te weerstaan. De impuls kan gebruik van alcohol of roken zijn maar dus ook een handeling die schade aanbrengt aan je eigen lichaam zoals het kapot krabben van je huid.

Wat je ziet bij deze stoornissen is dat er vaak net voor de handeling sprake is van spanning en onrust. Op het moment dat de handeling zoals het krabben aan de huid uitgevoerd is voel je je voldaan en ontspannen. Het krabben aan de huid en nagelbijten komt dus voor na de stressmomenten. Het gedrag neemt ook vaak toe in drukke en stressvolle periodes. Stel je voor je hebt een drukke en stressvolle dag gehad, je komt thuis en hebt gekookt en gegeten, de tafel is weer afgeruimd en je gaat lekker op de bank liggen Netflixen. Het moment waarop jij op de bank ligt is dan vaak het moment waarop je vervalt in je slechte gewoontes en gaat pulken aan de huid en je je daarna voldaan voelt. Bij sommige mensen gebeurt het uitvoeren van het gedrag ook zonder dat zij zich ervan bewust zijn.

Je ziet dit zelfde patroon vaak ook bij mensen die nagels bijten en haren uittrekken. De handeling geeft je een fijn gevoel en als je de behoefte krijgt om de handeling uit te voeren is het moeilijk om het niet te doen ondanks dat je misschien eigenlijk wilde stoppen met deze slechte gewoonte. Je hebt dan dus een probleem met je impuls-controle.

Meestal zie je dat deze stoornis begint in de pubertijd. In deze periode krijgen veel jongeren last van dermatologische aandoeningen zoals acne of jeugdpuistjes. Wanneer er last is van onregelmatigheden van de huid krijgen mensen de behoefte om aan velletjes en puistjes te zitten. Dit kan zich verder ontwikkelen tot een huidpulkstoornis.

Wanneer heb je nu titillomanie in plaats van gewoon een slechte gewoonte? In de DSM, het classificatieboek voor psychische stoornissen wordt de huidpulkstoornis een excoriatiestoornis genoemd.

Het eerste kenmerk en tegelijk het meest voorname kenmerk is het herhaald pulken aan de huid. Meestal wordt gepulkt aan het gezicht, de handen en armen maar het kunnen ook andere lichaamsdelen zijn. Er wordt aan de gezonde huid gepulkt maar vooral vaak oneffenheden van de huid zoals aan puistjes, korstjes of eeltknobbeltjes. Wanneer je een echte pulker bent beschadig je de huid waardoor er telkens wondjes ontstaan met korstjes om weer aan verder aan te pulken. Ook zie je dat mensen soms in de huid gaan snijden of bijten. Vooral onregelmatigheden aan de huid zijn vaak doelwit van het pulken. Volgens het eerste kenmerk moet het pulken tot beschadigingen van de huid leiden. Dit is wel vaak moeilijk voor ons psychologen om op het eerste gezicht te herkennen want de mensen die dit doen zijn vaak goed in het verbergen van deze beschadigingen met make-up. Een schoonheidsspecialiste of dermatoloog zou dit sneller kunnen herkennen wanneer iemand met een huidpulkstoornis hen een bezoek brengt.

Het tweede kenmerk is dat de persoon meerdere keren heeft geprobeerd om te stoppen met deze slechte gewoonte zonder succes.

Het derde kenmerk is dat het pulken aan de huid ervoor zorgt dat er lijdensdruk ontstaat bij de persoon. Hiermee wordt bedoeld dat de persoon het gevoel heeft zijn zelfbeheersing kwijt te zijn of dat hij of zij zich schaamt voor zijn gedrag. Hierdoor kan het zijn dat dit van invloed is op het functioneren op je school of je werk.

De laatste twee kenmerken gaan over wat het pulken van de huid veroorzaakt. Wanneer het veroorzaakt wordt door het gebruik van een middel mag je de diagnose niet stellen. Zo zie je dat mensen die cocaïne gebruiken ook vaak hun huid beschadigen. Daarnaast wordt de diagnose niet gesteld wanneer het gedrag voortkomt uit een andere psychische stoornis. Zo heb je mensen die in hun huid krassen en de huid beschadigen omdat zij last hebben van geestelijke pijn. Dan is het beschadigen van de huid een symptoom van een andere stoornis.

Om de mate van de huidpulkstoornis te meten kan een psycholoog je vragen om de vragenlijst de Skin Picking Scale in te vullen. Hier wordt onder andere gevraagd hoe veel tijd je kwijt bent aan het pulken aan de huid en hoe intens de drang is tot het pulken aan de huid.

De stoornis wordt vaak behandeld door een psycholoog door middel van zelfcontroleprocedures. Deze behandeling heeft als doel om meer grip en controle te krijgen op het gedrag. Gemiddeld zie je dat zes behandelafspraken al voldoende zijn om de klachten helemaal weg te laten nemen. Naast de behandelafspraken krijg je dan wel vaak huiswerkopdrachten mee.

Ben of ken jij een huidpulker en heb jij het gevoel dat de slechte gewoonte misschien wel een stoornis is? Een afspraak maken met je huisarts is dan slim. Je huisarts kan bekijken of een behandeling nodig is en zoja een doorverwijzing organiseren voor een behandeling.

Deze video is gebaseerd op informatie uit het Handboek voor de Classificatie van Psychische stoornissen, de DSM-5: https://www.dsm-5.nl en het boek Protocollaire behandelingen voor volwassenen met psychische klachten 2: https://www.boompsychologie.nl/methode/96/Protocollaire-behandelingen-voor-volwassenen-met-psychische-klachten-1-tot-en-met-3.